Ecologisch zonnepark is geen geldmachine, maar draagt wel zorg voor de natuur
Publicatie Trouw
Dinsdag 3 juli 2018
Trouw: "Er was tumult over de Duitse studie waaruit bleek de insectenstand met 70 procent is afgenomen", zegt Marc Kluytmans van Vrijopnaam, het energiebedrijf achter het zonnepark.
Het eerste ecologisch zonnepark ligt in Drenthe. Tussen de panelen ligt hier open ruimte, de grond is ingezaaid met insectenkruiden. Een geldmachine is het niet, maar dit zonnepark levert behalve groene stroom ook biodiversiteit op. "Je moet de grond niet dichtmetselen met panelen."
Vlinders, bruine kikker en bijen
Met een uitgeprint A4'tje in zijn hand loopt Roelof Jan Koops tussen de rijen zonnepanelen. Hij knielt neer en woelt over de grond. "Kijk aan, daar heb je het duizendblad!" Het plantje is nog klein, maar Koops is blij. Het duizendblad is door zijn bedrijf, een specialist in wildebloemenzaden, in april ingezaaid bij dit zonnepark. En zo nog zaden van 23 kruidenplanten. Alle grond, twee hectare groot, zit er vol mee. Hier en daar schieten bloemen omhoog, maar verder is het nog wat kaal. "We hadden makkelijk kunnen scoren, met grassen en snelle bloeiers. Dat ziet er direct gezellig uit. Maar dat is ons doel niet."
Nee, het doel bij het zonnepark bij het Drentse Ubbena is blijvende natuurwinst. Dat moet je rustig opbouwen, zegt Koops. Er staat een bloemenmix die aansluit bij de regio. Vogelwikke, witte klaver, look-zonder-look, vertakte leeuwentand, schapenzuring en dagkoekoeksbloem. De namen zijn prachtig en de bloemen straks ook, zegt Koops. De eerste resultaten zijn zichtbaar. Overal fladderen vlinders rond. Er hoppen kleine bruine kikkers. Hier en daar zoemt een bij.
"Hé, daar zit een roodstaart", zegt Koops. Hij wijst op de rand van het hoge hek rond het zonnepark, een veiligheidseis. Dat hek met slotwerk ziet er niet erg natuurvriendelijk uit, maar het zit planten en dieren niet in de weg. Muizen, hermelijnen en wezels kruipen er wel doorheen; als het zonnepark zich ontpopt tot de beloofde groene oase, zullen ze wel komen. Knaagschade aan de kabels achterop de zonnepanelen, die tot twee meter hoogte reiken, vreest het zonnepark niet.
De tekst gaat verder onder de afbeelding
© Herman Engbers
De bouwer van het zonnepark kwam de afgelopen herfst op het idee om het zonnepark milieuvriendelijk te maken. "Er was tumult over de Duitse studie waaruit bleek de insectenstand met 70 procent is afgenomen", zegt Marc Kluytmans van Vrijopnaam, het energiebedrijf achter het zonnepark. De ontwikkelaar had net groen licht van de provincie om het zonnepark in de winter te bouwen, op de voormalige vuilstortplek van Sita, toen nog een modderboel. "We liepen hier over de heuvel en zeiden: we gaan het anders doen." Door de bloemenspecialist in te schakelen. Maar ook door bodemstroken tussen de zonnepanelen open te laten. De zon krijgt steeds vijf meter de ruimte.
"Je moet de grond niet dichtmetselen met zonnepanelen", zegt Kluytmans. Als je dat doet, dan liggen bodemerosie en natuurschade op te loer. Daarvoor waarschuwt een groep onderzoekers en natuurbeschermers vandaag in deze krant, op basis van prille inzichten. Vrijopnaam vindt dat zonneparken ook niet al te groot moeten worden. Tot zo'n drie hectare groot moet kunnen, dan produceren de panelen voor honderden huizen stroom. Hier in Drenthe is het park met 0,6 megawatt aan capaciteit goed voor de jaarlijkse stroombehoefte van tweehonderd huizen.
De zon staat stralend aan de hemel vandaag. Kluytmans kan op zijn mobieltje in real time zien wat de stroomproductie is. "450.000 watt. Daar kunnen nú een paar honderd waterkokers op draaien." Met zo'n kleinschalige aanpak kun je op afgelegen stukken akkers, velden en oude stortplaatsen met 'menselijke maat' zonneparken bouwen, zegt Vrijopnaam. "Een stuk landbouwgrond gebruiken is op die manier geen punt", zegt Kluytmans. Zijn bedrijf heeft plannen voor meer relatief kleine, ecologische zonneparken. Punt is wel: elk zonnepark heeft een dikke stroomkabel nodig. Voor energienetbeheerders is het daarom prettig als niet overal mini-parkjes verschijnen.
Subsidie
Andere energiebedrijven en investeerders pakken het momenteel veel grootser aan. Zij plaatsen zonneparken van tientallen hectares groot, tot wel honderd hectare. De panelen staan dicht op elkaar, om elke zonnestraal op te vangen, soms zelfs in een dakje tegen elkaar. Daarmee is maximale opbrengst mogelijk, in zowel zonnestroom als geld. Die grote bouwprojecten leiden lokaal tot protest en rechtszaken. Het begint er zelfs op te lijken dat over zonneparken net zo'n verhit debat ontstaat als over windmolens op land.
Het klopt, zegt Kluytmans, dat een ecologisch zonneparkje geen geldmachine is. De terugverdientijd is een stuk langer. Maar als daar natuurwinst en draagvlak in de omgeving tegenover staan, is dat het volgens hem waard.
De energie-ondernemer spreekt er zijn verbazing over uit dat zonneparkbouwers rekenen met vijftien jaar aan opbrengsten. Dat komt omdat de landelijke subsidie (SDE+) ook voor die periode wordt afgegeven. Gemeenten geven daarom vaak voor diezelfde vijftien jaar een vergunning af voor een zonnepark. Daarna kan hij weer verdwijnen. "Terwijl zo'n zonnepark eigenlijk dertig, veertig jaar kan produceren."
De tekst gaat verder onder de afbeelding
© Herman Engbers
Het is volgens Kluytmans zonde en onnodig om zonneparken weg te halen omdat de subsidie stopt. In de windmolenindustrie ziet hij soms hetzelfde gebeuren. Energiebedrijven halen windmolens die nog prima draaien weg als de subsidie afloopt, om vervolgens op dezelfde locatie (grotere) molens te plaatsen met nieuwe subsidie.
Er liggen in Nederland momenteel plannen voor naar schatting duizend hectares aan zonneparken. Het is de vraag of en hoe die er allemaal komen. Draagvlak onder de omwonenden en oog voor natuur zullen steeds belangrijker worden, verwachten Koops en Kluytmans. Energiebedrijven vragen nu soms al groene adviesbureaus om de natuureffecten van zonneparken in beeld te brengen. Dat levert van tevoren fraaie plaatjes op, van zonnepanelen met bloemen en schapen erbij.
"Dat staat wel leuk, maar ik heb mijn twijfels", zegt Koops. Het eerste wat schapen doen, is bloemen opeten, zegt hij. "Ze vreten alles kaal. Heel onaantrekkelijk voor insecten." Secuur maaien is nodig is om het ecologische zonnepark te laten floreren. Vrijopnaam wil dat gaan doen met een machine die de begroeiing niet in kleine stukjes hakt maar afsnijdt. "Dat kun je netjes afvoeren, zodat het maaisel de bodem niet verstikt." Bij het maaien is het ook opletten geblazen voor vogels in het veld.
Ondanks de milieuvriendelijke opzet van het zonnepark verwacht natuurexpert Koops geen stormloop van weidevogels. Toch vanwege dat hek om het zonnepark? "Daar komen ze wel doorheen. Het punt is: ze willen vrij uitzicht." Maar de komst van bodembroeders, dat ziet hij er wel van komen. Het is nu nog een belofte. Op de glooiende, bosrijke vlakte bij het zonnepark zijn nu nog nauwelijks vogels te spotten. Het barst er ook nog niet van de insecten.
Dat komt volgens de ontwikkelaars echt wel, met al die kruidenplanten, zoals de stinkende gouwe, het biggenkruid en de smalle weegbree. Vrijopnaam is nog in conclaaf met ecologen over de vraag: is het zinvol om insectenhotels op te hangen op het hekwerk? Koops vermoedt van wel, ondanks het feit dat veel insecten toch het liefst op en in de grond gaan zitten. "Met insectenkasten erbij wordt het hier een soort bed & breakfast voor insecten. En dan maar hopen dat dit voor de wilde bij een kraamkamer wordt."